Στις 8 Φεβρουαρίου 1980, ο Θεός έβαλε σημάδι έναν Ψηλορείτη του ελληνικού πολιτισμού.
Ο Νίκος Ξυλούρης έγινε πρόωρα αιώνιος, όμως ήταν τέτοια η σεμνότητα, η καλοσύνη και η δυναμική της φωνής του, που τον κατατάσσουν στις προσωπικότητες-ορόσημο αυτής της γωνιάς της Γης (και όχι μόνο).
Το 1996, στο τεύχος Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, το παγκρήτιο διμηνιαίο περιοδικό «Κρήτη» δημοσίευσε ένα μεγάλο αφιέρωμα για τον εμβληματικό ερμηνευτή.
Δεκαέξι χρόνια ύστερα από το «φευγιό» του, η δημοσιογράφος Βαρβάρα Βλαχάβα «φιλοξένησε» σε ισάριθμες σελίδες ορισμένους από τους δεκάδες φίλους και συνεργάτες του.
Συγκεκριμένα, κατά σειρά… εμφάνισης, μίλησαν οι: Κώστας Γεωργουσόπουλος (θεατρικός κριτικός), Γιάννης Σμαραγδής (σκηνοθέτης), Χρήστος Λεοντής (συνθέτης), Λίνος Κόκοτος (συνθέτης), Ρίκα Διαλυνά (ηθοποιός), Νίκος Μαμαγκάκης (συνθέτης), Σταύρος Ξαρχάκος (συνθέτης), Μαρίζα Κωχ (τραγουδίστρια), Θανάσης Σκορδαλός (λυράρης), Ηλίας Ανδριόπουλος (συνθέτης), Μαρίνα Λαμπράκη (διευθύντρια Εθνικής Πινακοθήκης), Ανδρέας Αναγνωστάκης (πρόεδρος Παγκρητίου Ενώσεως), Γεώργιος Βογιατζάκης (τέως πρόεδρος Παγκρητίου Ενώσεως), Γιώργος & Ηρώ Σγουράκη (παραγωγοί τηλεοπτικών εκπομπών), Νίκος Σκουλάς (πρώην υπουργός Τουρισμού), Γεώργιος Κλάδος (τέως δήμαρχος Ανωγείων), Λεωνίδας Κλάδος (λυράρης), Νίκος Κούνδουρος (συνθέτης) και Βίκυ Μοσχολιού (τραγουδίστρια).
Ανάμεσα στους προλαλήσαντες και η Ουρανία Ξυλούρη, σύζυγος του αείμνηστου Νίκου Ξυλούρη, η οποία όλα αυτά τα χρόνια πορεύεται με την ίδια σεμνότητα, καλοσύνη και ευγένεια.
Ακολουθεί απόσπασμα από τη μαρτυρία της Ουρανίας Ξυλούρη:
«Όσες φορές γίνεται λόγος για τον Νίκο Ξυλούρη, μιλάνε για τον λυράρη, τον τραγουδιστή, τον συνθέτη. Εγώ θα μιλήσω για τον άνθρωπο Νίκο Ξυλούρη, που έζησα μαζί του 22 χρόνια. Τον άνθρωπό μου, τον πατέρα των παιδιών μας. Έχουμε δύο παιδιά: Τον Γιώργη που μέσα στα πράσινα μάτια του επαναλαμβάνεται ο Νίκος. Και τη Ρηνιώ που είναι ένα θαυμάσιο κορίτσι, η αδυναμία του, αλλά και όλων μας. Στην οικογένειά μας έχει προστεθεί η νύφη μας που είναι πολύ καλή κοπέλα και μια εγγονούλα, μια δροσοσταλιά. Αν ζούσε ο Νίκος σίγουρα θα δροσιζόταν, βλέποντάς την.
Με τον Νίκο γνωριστήκαμε πριν από πολλά χρόνια στο χωριό μου, το Βενεράτο. Ήταν θυμάμαι Απόκριες, όπως και τώρα, και είχε έρθει για να παίξει λύρα στο γλέντι που κάναμε. Εκεί τον είδα για πρώτη φορά και στη συνέχεια περνούσε κάθε βράδυ από το σπίτι μου και μου έκανε καντάδα. Με μια ωραία παρέα από φίλους του, τον Βαγγέλη, τον Πώλο, τον Κίμωνα, τον Αντώνη, τον Γιώργο κ.ά. Στο Ηράκλειο οι καντάδες αυτές έχουν μείνει ιστορικές.
Με τον Νίκο για ένα διάστημα δε μιλούσαμε. Αργότερα συναντηθήκαμε και συμφωνήσαμε να αργήσει ο γάμος μας, αλλά προέκυψαν διάφορες καταστάσεις κι έτσι ξαφνικά «κλεφτήκαμε» στις 21 Μαΐου του 1958.
Τα προβλήματα που αντιμετώπισα στην πορεία ήταν πολύ μεγάλα. Ο λυράρης εκείνη την εποχή δεν είχε την αίγλη που έχει σήμερα. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κακή συμπεριφορά πολλών ανθρώπων απέναντί μου. Και δεν αναφέρομαι μόνο στους δικούς μου, οι οποίοι είχαν δίκιο επηρεασμένοι από τις αντιλήψεις που υπήρχαν τότε για τις κοινωνικές διακρίσεις, αλλά και στους παραέξω. Αυτά, όμως, πέρασαν.
Ο Νίκος ήταν ένας θαυμάσιος άνθρωπος, όπως και η οικογένειά του. Με δέχθηκαν με τον καλύτερο τρόπο, σαν κόρη τους κι όχι σαν νύφη τους. Ποτέ δε με πίκραναν. Πάντα με τιμούσαν και με εκτιμούσαν. Η καλή τους συμπεριφορά με βοήθησε να ξεπεράσω εύκολα τα κοινωνικά προβλήματα. Τους ευχαριστώ από καρδιάς. Όπως ευχαριστώ και όλους τους φίλους και συγγενείς από τ’ Ανώγεια για την αγάπη που μου έδειξαν και που συνεχίζουν να μου δείχνουν.
Ο Νίκος ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος, καλός, με ευγενική ψυχή, έξυπνος, λιγόλογος. Ήξερε να σέβεται τους συνανθρώπους του, αλλά και να κάνει τους άλλους να τον σεβαστούν. Ποτέ δεν κακολογούσε, ακόμη και σε περιπτώσεις ανθρώπων που τον είχαν πικράνει. Μόνο όταν αρρώστησε δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την άκαρδη συμπεριφορά ενός «φίλου» του.
Ήταν αξιοθαύμαστος πατέρας και σύζυγος, ήξερε ν’ αγαπά και να εκτιμά πράγματα και καταστάσεις. Ακόμη κι όταν έφτασε ψηλά, δεν άλλαξε συμπεριφορά, ήταν πάντα ο ίδιος. Κι όταν τον ρωτούσαν πώς αισθάνεται που είναι ο πρώτος κι ο μοναδικός, απαντούσε σεμνά: «Δεν είμαι μόνο εγώ, πριν από μένα υπήρξαν και υπάρχουν πολύ σπουδαίοι καλλιτέχνες».
Πράγματι, εμείς οι Κρητικοί γνωρίζαμε ότι υπήρχαν μεγάλοι κι άξιοι λυράρηδες. Αλλά η αξιοποίηση της κρητικής μουσικής και η διάδοσή της σ’ όλο τον κόσμο οφείλεται 100% στον Νίκο. Μέσω του Νίκου όλοι οι Έλληνες και οι ξένοι άκουσαν κι αγάπησαν την κρητική μουσική».
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:
Πηγή: Περιοδικό «Κρήτη»